Amaç
bildiren yapılar şunlardır: so that, in
order that for the purpose that for fear that, lest
a)
So that ve in order that aynı. anlama sahiptir ve
kullanım kuralları da aynıdır. Ancak in order
that daha az kullanılan bir bağlaçtır. So
that ve in order that' in bağlı
bulunduğu cümle, temel cümledeki eylemin yapılış amacını ifade eder.
She is learning
computing.
She wants to find a
better job.
She is learning
computing because she wants to find
a better job.
She is learning computing
so that/in order that she can find a
better job.
I got up early because I didn't want to be late for my
interview.
I got up early so that/in order that I wouldn't be
late for my interview.
So that/in order that temel cümle ile yan cümle arasında tense
uyuşması gerektirir. Bağlı bulundukları cümle genellikle ikinci bölümde
yer alır ancak cümlenin başında da bulunabilir. Temel cümle ile yan cümlede
kullanabileceğimiz tense ve modal' lar şunlardır:
|
Present/Future
|
|
|
|
Main clause
|
|
Subordinate Clause
|
|
am/is/are
doing
do/does
be
going to do
will
do
have/has
done
|
+ so that
+
|
do/does
am/is/are
can
will
will
be able to
may
|
|
Past
|
|
|
|
Main clause
|
|
Subordinate Clause
|
|
did
had
done
|
+ so that
+
|
would
could
would
be able to
might
|
b)
For the purpose that, so that
ile aynı anlamı verir.
She is now attending
a conversation club for the purpose that/so that she can practice speaking
English.
Lest "for fear that, in case"
anlamındadır ve genellikle should ile kullanılır. Temel cümlenin Tense' ine
uygun olarak Simple Present ve Simple Past tense de kullanılabilir. Lest Türkçeye olumsuz olarak çevrilir.
We
all spoke in quiet voices lest we should wake the baby. Bebeği uyandırmayalım diye hepimiz alçak sesle konuştuk
We all spoke in quiet voices for fear that we
might wake the baby. Bebeği uyandırırız
korkusuyla hepimiz alçak sesle konuştuk
c)
For the purpose of ve for fear of kendinden sonra gerund
alır.
She
went to her husband's office for the
purpose of seeing him. We all spoke in quiet voices for fear of waking the baby.
d)
Amaç bildirmek için to/in order
to/so as to + infinitive de
kullanabiliriz.
She
lay on the sofa because she wanted to rest for a while.
She lay on the sofa
so that she could rest for a while.
She lay on the sofa
to rest for a while.
in order to rest
for a while.
so as to rest for a while.
Olumsuz cümlede in order not to, so as not
to kullanılır.
We
kept the news secret because we didn't want to upset her.
We kept the news
secret so that we wouldn't upset her.
We kept the news
secret in order not to upset her.
so as not to upset her
To, in
order to ve so as to
cümlenin başında da kullanılabilir.
To be successful, you should work
harder.
In order to be successful, you should work harder.
So as to be successful, you should work harder.
e)
So that ile in case arasındaki ayrıma dikkat ediniz. In case' in, bir eylemin gerçekleşmesi
olasılığına karşı önceden hazırlanmayı İfade ettiğini daha önce görmüştük. So that ise bir eylemin gerçekleşmesi
için yapılan hazırlığı ifade eder. Şu İki örneği karşılaştıralım:
I will take my
umbrella with me in case it
rains/should rain.
I will take my
umbrella with me so that I don't get
wet in the rain.
Birinci cümleyi Türkçeye 'Yağmur yağarsa diye şemsiyemi yanıma alacağım.' biçiminde
çevirebiliriz. Yani yağmurun yağması olasılığına karşı hazırlıklı olmak
istiyoruz. İkinci cümleyi ise 'Yağmurda
ıslanmayayım diye (ıslanmamak için) şemsiyemi yanıma alacağım.' biçiminde
çevirebiliriz. Buradan çıkaracağımız anlam 'Yağmur
yağıyor ve ben ıslanmak istemiyorum. Bu yüzden şemsiyemi yanıma alacağım.'
olabilir.
Ancak so
that' li cümleyi biraz değiştirerek yazarsak, in case' li cümlenin anlamını elde edebiliriz.
I
will take my umbrella with me so that I don't get wet if it rains. Yağmur yağarsa ıslanmayayım diye (ıslanmamak
için) şemsiyemi yanıma alacağım.
I want to do some
shopping in case my parents come at the weekend, Hafta sonunda annemler gelirse diye biraz alışveriş yapmak istiyorum
I want to do some
shopping so that I will have plenty of food at home if my parents come at the
weekend. Hafta sonunda annemler gelirse
evde bolca yiyecek olsun diye biraz alışveriş yapmak istiyorum.
f) Amaç
bildiren so that ile sonuç bildiren
so bazen karışıklık yaratabiliyor. Çünkü sonuç bildiren so, çok yaygın olmamakla birlikte, so that biçiminde
kullanılabiliyor. Bunların ayrımım yaparken şu noktalara dikkat etmeliyiz:
1- Sonuç bildiren so that ikinci cümlenin başında
kullanılır ve genellikle kendinden önce bir virgül gelir.
She studied very
little, so that she got a rather low grade.
Çok az çalıştı. Bu yüzden çok düşük bir not aldı.
Amaç bildiren so that cümlenin başında da yer
alabilir.
She studied very hard
so that she could pass the exam. So that
she could pass the exam, she studied very hard. Sınavı geçebilmek için çok çalıştı.
2- Amaç bildiren so that' den sonra Simple Past tense
kullanılmaz. Sonuç bildiren so that'
den sonra ise Simple Past tense
yaygın olarak kullanılır.
They bought a large
house, so that the children had their own rooms, (result) Büyük bir ev aldılar. Böylece çocukların kendi odaları oldu.
They bought a large
house so that the children would have their own rooms, (purpose) Çocukların kendi odaları olsun diye büyük
bir ev aldılar.
3- Could, couldn't, would be able to, wouldn't
be able to amaç bildiren so that ile çok sık kullanılır. Ancak bu bağlaçla
was/were able to kullanılmaz. Was/were
able to, sonuç bildiren so (that)
ile kullanılabilir.
She studied hard, so
that she was able to pass the exam. Çok
çalıştı. Böylece sınavı geçebildi, (result)
She studied hard so
that she could pass the exam. Sınavı
geçebilmek için çok çalıştı, (purpose)
Ancak couldn't her
iki yapıyla da kullanıldığı için karışıklığa neden olabiliyor. Bu durumda so
that' in amaç mı yoksa sonuç mu bildirdiğini parçanın bütününden ya da konuşmanın
akışından anlayabiliriz.
They locked the door
so that he couldn't go out.
Bu cümleden şu İki
anlamı çıkarabiliriz:
They locked the door,
so that he wasn't able to go out. Kapıyı
kilitlediler. Bu yüzden dışarı çıkamadı, (result]
They locked the door
so that he wouldn't be able to go out. O
dışarı çıkamasın diye kapıyı kilitlediler, (purpose)
